بعد از خوردن مواد غذایی گلوتن دار و هضم پروتئین های درشت و پیچیده ی گلوتن توسط آنزیم های پروتئاز، انواع مختلفی گلیکوپروتئین به نام گلیادین در مجرای روده جریان پیدا میکند.
گلیکو پروتئین های گلیادین، از چند راه مختلف میتوانند وارد عمل شوند و به بدن آسیبهای جبران ناپذیری وارد کنند:
راه اول: از طریق مسیر پاراسلولی ( میان سلولی) ، افزایش نفوذپذیری روده ی کوچک، اختلال در جذب و ...
این گلیکو پروتئین ها، به گیرنده هایی به نام "کموکین" که در دیواره ی روده کوچک قرار دارد میچسبند و موجب تحریک بیشتر این گیرنده ها و آزاد شدن تعدادی پروتئین به نام "زنولین" در مجرای روده میشوند.
در حالت عادی، یکی از وظایف زنولین در بدن، کنترل راه های ارتباطی بین سلولهای انتروسیت روده و در نتیجه ی آن، کمک به جذب مواد مغذی در بدن است. بدین ترتیب که، مواد مغذی از کانال های میان سلولهای انتروسیت روده عبور میکنند، جذب گردش خون میشوند و به نقاط مختلفی از بدن منتقل میشوند.
تا این قسمت داستان، همه چیز خوب بنظر میرسد، اما...
مشکل از زمانی آغاز میگردد که "زنولین"، در بدن برخی افراد، بسیار بیشتر از نیاز اساسی بدنشان ترشح می شود و سیستم باز و بسته شدن کانالهای میانی سلولهای پوششی روده دچار اختلال میگردد.
با ترشح بیش از حد زنولین و ایجاد اختلال در سیستم جذب بدن، ملکولهای درشت و هضم نشده، سموم، باکتریهای مضر، انگلها، و غیره نیز میتوانند از این راه عبور کنند و خود را به گردش خون برسانند. این اختلال در بدن "سندرم روده ی بیش تراوا" نام دارد.
در این شرایط، سیستم ایمنی بدن به منظور حفاظت از بدن و جلوگیری از نفوذ پاتوژنهای بیشتر و مواد غذایی التهاب زا، وارد عمل میشود، و به موجب آن حمله ها ی خودایمنی و برخی بیماریهای التهابی و مزمن ایجاد میشود .
در حین این نبرد که ما بین مواد بیگانه و پادتن های سلولهای سیستم ایمنی ایجاد میشود، سلولهای پوششی روده نیز آسیب میبینند، و حفره هایی سطحی یا عمیق در سطح آنها ایجاد میگردد.
در گذر زمان، در صورت مداومت در مصرف گلوتن و ادامه ی این نبرد، این سلولها یا از بین میروند یا سرطانی میشوند.
ناگفته نماند که به علت آسیب هایی که به سلولهای انتروسیت روده وارد می شود، سطح جذب در بدن نیز کاهش میابد. در طی زمان، کاهش جذب در بدن، مشکلات جدی و جدیدتری را در بدن به وجود می آورد که میتواند کنترل پیشرفت بیماری را هم سخت تر کند.
با این توضیحات، حتما این سوال به ذهنتان خطور می کند که، ترشح بیش از حد "زنولین" در سیستم بدن چه افرادی ممکن است ایجاد شود ؟
پیرو مطلب پیشین این سایت، "گلوتن و بیماریهای خودایمنی: بخش اول": ممکن است این اختلال در افرادی که رژیم غذایی سرشار از گلوتن دارند و از نظر ژنتیکی، سیستم بدنشان با ساختارهای جدید گلوتن (حاصل از گونه های جدید غلات)، ناسازگار است ایجاد شود. (برای درک بهتر این موضوع، پست قبل را مطالعه بفرمایید).
طبق تحقیقات اخیر، بروز این اختلال،
چه در افرادی که بیماری سلیاک دارند و ژنهای HLA-DQ8,HLA-DQ2 را دارند
چه در افرادی که زمینه ی ژنتیکی ندارند، مشاهده شده است.
دکتر سارا بلنتین در این باره میگوید: احتمال به وجود آمدن " سندرم روده ی نفوذپذیر" در افرادی که نظم فلور طبیعی روده ی آنها، بخاطر مصرف زیاد آنتی بیوتیک یا عوامل دیگر بهم خورده است زیاد است. واضح است که تا زمانی که سیستم گوارش شخص سالم باشد، میزان باکتریهای بدنش در تعادل نسبی باشد، و برنامه غذایی انتخابی روزانه ی فرد با بدنش کاملاسازگار باشد، روده ی کوچک، میتواند همانند یک سد دفاعی خوب عمل کند و از نشت مواد بیگانه به جریان خون و فعال شدن سیستم ایمنی و بروز بیماریهای خودایمنی جلوگیری کند.
راه دوم : از طریق مسیر ترانس سلولی (درون سلولی) و تحریک سیستم ایمنی، اختلال در جذب آهن و ...
گلیکو پروتئین های گلوتن فقط به گیرنده های "کموکین" نمیچسبند، بلکه ممکن است در عملکرد سایر گیرنده های بدن از جمله گیرنده های جذب "آهن" به نام "ترنسفرین" هم اختلال ایجاد کنند.
بدین ترتیب که آنتی بادی های IgA سیستم ایمنی به گلیادین های موجود در مجرای روده میچسبند و از طریق گیرنده های ترنسفرین، وارد سلولهای انتروسیت روده میشوند، و از آن جا به سیستم لنفوئیدی روده به نام GALT راه میابند. سلولهای سیستم ایمنی موجود در بافت لنفاوی روده به گلیکو پروتئینهای گلیادین (آنتی ژن) حمله ور میشوند و با فعال شدن بیش از اندازه و مداوم سیستم ایمنی، بیماری های خودایمنی و التهابی را ایجاد میکنند.
حال، سوال این است که در بدن چه افرادی، آنتی بادی های IgA بر علیه گلوتن ترشح میشود؟
طبق تحقیقات اخیر، حتی در بدن افراد سالم که از نظر ظاهری به گلوتن هم حساسیت ندارند، این آنتی بادی ها به میزان کم آزاد میشوند.
در حالت طبیعی، آنتی بادی های IgA که از لنفوسیت های B ترشح میشوند ، طی فرآیندی به نام "ترانسیتوز" از سیستم لنفوئیدی GALT به مجرای روده راه پیدا میکنند تا از بدن در مقابل پاتوژنها و عوامل بیگانه حفاظت کنند. در آنجا، اگر این آنتی بادیها با گلیادین برخورد کنند، پیوند محکمی را تشکیل میدهند.
پس با توجه به یافته ی فوق الذکر، ایراد کار از کجاست و چرا فقط در بدن برخی افراد گلیکوپروتئین های گلیادین متصل شده به آنتی بادی از طریق گیرنده ها، وارد سلولها میشوند و سیستم ایمنی را فعال میکنند؟
در پاسخ به این سوال باید گفت، مشکل از تعداد غیرنرمال و زیاد گیرنده های ترنسفرین در برخی افراد است که به آنتی ژن گلیادین فرصت عبور از مسیرهای بین سلولی را میدهند. در واقع، پیوندهای آنتی بادی-آنتی ژنی به گیرنده های متعدد جذب آهن (ترنسفرین) متصل میشوند و به سیستم لنفوئیدی راه میابند و در آنجا، سلولهای سیستم ایمنی را بر علیه خود فعال مینمایند.
پس تا به این قسمت از داستان "گلوتن و بیماریهای خودایمنی"، دانستیم که به چه علت افرادی که مشکل سلیاک یا حساسیت به گلوتن دارند، ممکن است دچار مشکلات جدی نظیر فقر آهن و سوتغذیه هم بشوند.
راه های دیگر:
در روده ی کوچک، گلیادین ها از طریق فرآیندی به نام "آندوسیتوز" وارد آندوزوم هایی به نام "لیزوزوم" که در سلولهای انتروسیت قرار دارد می شوند تا بتوانند توسط آنزیم های پروتئاز موجود در آنجا هضم شوند و به درون سلولها راه یابند. متاسفانه در بدن برخی افراد، پپتیدهای گلیادین کاملا هضم نمیشوند و میتوانند به طرق مختلف در فعالیت بسته های لیزوزومی روده ی کوچک اختلال ایجاد کنند و زمینه ی "سندرم روده ی بیش تراوا" و "آسیب به سلولهای انتروسیت" را به وجود می آورند.
این پپتیدهای هضم نشده از سه راه به دیواره ی روده ی کوچک آسیب میزنند.
از طریق آسیب به لیزوزوم و آزاد شدن آنزیم ها در سیتوپلاسم و ...
در بدن همه ی انسانها، در قسمت داخلی سلولهای روده ی کوچک، بسته هایی (حباب مانند) وجود دارد به نام " لیزوزوم" که حاوی آنزیم های هضم کننده ی پروتئین به نام " لیزوزوم اسید پروتئاز" است که به عمل هضم پروتئین ها در بدن تسهیل میبخشد.
به واسطه ی این آنزیم ها، در بدن افراد سالم، پپتیدهای گلیادین درون بسته های لیزوزومی میتوانند کاملا هضم شوند. اما در بدن اکثر بیماران خودایمنی یا سلیاکی اینگونه نمی باشد.
در روده ی این افراد، همه ی تکه های "گلیادین" نمیتواند هضم شود و به همین خاطر است که لیزوزوم آسیب میبیند.
با پاره شدن بسته های لیزوزومی، پپتید های گلیادین هضم نشده به فضای سیتوپلاسم سلولها راه پیدا می کنند. در این میان، آنزیم های لیزوزوم اسید پروتئاز آزاد شده در آنجا، به پروتئین ها حمله ور میشوند و حتی به سلولهای انتروسیت روده هم آسیب جدی میزنند.
آسیب و نابودی سلولهای انتروسیت به واسطه ی آنزیم های پروتئاز، باعث ایجاد حفره هایی در جدار دیواره ی روده میگردد که به موجب این سوراخها، سموم، پاتوژنها نیز به بدن راه میابند، سیستم ایمنی را فعال میکنند و پادتن ها ترشح میشوند.
پروتئین کیسئین موجود در لبنیات هم دقیقا از همین روش سوم، زمینه ی"سندرم روده ی بیش تراوا" را ایجاد میکند. اما به راستی هنوز دقیقا کشف نشده است که به چه علت در بدن برخی افراد چنین اتفاقاتی رخ میدهد.
در صورتی که پپتیدهای گلیادین به لیزوزوم آسیب نزنند، در آنجا باقی می مانند، انباشته میشوند و باعث تولید زیاد اکسیدانتها و ایجاد التهاب میگردند.
از طریق اکسیدانتها و ایجاد التهاب و آسیب به سلولها و ....
انباشته شدن انواعی از گلیکوپروتئین های گلیادین در لیزوزوم ها میتواند موجب افزایش تولید اکسیدانتها و التهاب در بدن شود. این اکسیدانت ها نه تنها در بدن التهاب ایجاد میکنند بلکه به سلولها آسیب میزنند، شکل، عملکرد، و فرآیند تکثیرآنها را تغییر میدهند و در نهایت، با نابودی سلولهای آسیب دیده و به جود آمدن سوراخهایی در دیواره ی سلولی، نفوذپذیری روده را هم افزایش میدهند.
